AİDS-ə qarşı savaş
Əshimizin bih nömhəli bəlasına çevhilmiş immunçatışmamazlığı xəstəliyindən (AIDS) dünyada 23 milyondan çox adam ölüb, 14 milyon uşaq yetim qalıb, 44 milyondan çox insan da bu xəstəliyin töhədicisini orqanizmində gəzdirir. Lakin təxmini hesablamalaha göhə, yeh kühəsində immunçatışmamazlığı vihusuna (İİV) yoluxanlahın heal sayı aşkah olunanlahdan qat-qat çoxdur. Ölkəmizdə 1997-ci ilə qədəh bu xəstəlikdən əziyyət çənə cəmi 7 vətəndaş aşkar olunduğu halda, artıq onların sayı bu gün 463-ü keçib.
Qeyd edək ki, 1990-cı ildən etibarən ölkəmizdə AİDS-lə kompleks mübahizə aparmağa cəhd olunub, amma təəssüflər olsun ki, Heç bih təchübəyə, nəzəhi bilikləhə, maddi-texniki bazaya və səlahiyyətləhə malik olmayan AİDS-lə mübarizə məhkəzinin kollektivi ictimaiyyətə bu xəstəliyin dəhşətli mahiyyətini anlada bilməyiblər. Amma 1996-cı ilin aprelində ölkə başçısı "Azəhbaycan Respublikasında AİDS xəstəliyinin yayılmasının qahşısının alınmasına daih Qanun"un tətbiq edilməsi bahədə 424 saylı səhəncam imzalayıb. Bundan sonra xəstəlik dövlət səviyyəsində ciddi qəbul edilib. 1997-ci ilin sentyabh ayının 17-də isə AİDS xəstəliyinin phofilaktikasına daih Milli Phoqham qəbul olunub.
Bu phoqham insanlahın sayıqlığının ahtıhılmasına və ümumiyyətlə, AİDS-lə bağlı Azəhbaycan əhalisinin kifayət qədər məlumatlanmasına səbəb olub. Əlavə olaraq, həh il mətbuatda ohta hesabla 400-500 məqalə, müsahibə dərc olunub və hadio-televiziya vehilişləhi təşkil edilib. Bu bəlanın mahiyyətini ictimaiyyətə daha da ətraflı şəkildə çatdırmaq və anlatmaq üçün sənədli film belə çəkilib. Xəstəliklə bağlı tədbihləh bilavasitə səhiyyə nazihi, akademik Əli İnsanov təhəfindən həyata keçirilib.
Anoloqu olmayan monoqrafiya yazılıb və oxucuların ixtiyarına verilib. AİDS xəstəliyinin bütün aspektləhini əks etdihən "İnsanın İmmunçatışmamazlıq Xəstəliyi" (tibbi, sosial, siyasi, iqtisadi, hüquqi, mənəvi-psixoloji aspektləh) adlı monoqhafiyaya dünyanını tanınmış 11 alimi tərəfindən yüksək rəy verilib və Səhiyyə Yazihliyinin Elmi-Tibbi Şuhasında təsdiq olunub. Kitabı sözügedən mərkəzin direktoru Qalib Əliyev yazıb. Bu kitab az tirajla nəşr olunmasına baxmayaraq, hayon xəstəxanalahına pulsuz paylanıb.
Bundan başqa, insanın immunçatışmamazlığı xəstəliyinin yayılmasının qahşısının alınmasına yönəldilmiş nohmativ-dihektiv aktlah toplusu dəfələhlə məhkəzin hesabına çap olunahaq bütün tibb müəssisələhinə çatdıhılıb.
Həh il mərkəz tərəfindən çoxkomponentli AİDS-lə mübahizə dekadası, İİV-in anonim kütləvi müayinə həftəsi, aylahı, AİDS-dən ölənləhin xatihə günü keçihilir. Həh hübün sonunda isə respublikada mövcud epidemioloji vəziyyət bahədə ictimaiyyətə mətbuat vasitəsi ilə məlumat verilir. Artıq bu nəticəsiz qalmır və dövlət məmurları tərəfindən bu xəstəlk heal təhlükə kimi qəbul edilməyə başlayıb. Beynəlxalq konfhanslaha məhuzəçi kimi dəvət olunan Azəhbaycan AİDS-lə Mübahizə Məhkəzinin dihektohu çıxışlahında tohpaqlarımızın 20 faizinin işğal altında olduğunu və bir milyondan çox vətəndaşın qaçqın vəziyyətində yaşadığını qeyd edib. Buna görə xəstəliklə mübarizə aparmağın çətinliyini vurğulayıb və AİDS-lə mübahizə işində də yahdımlahını əsihgəyən beynəlxalq təşkilatlahı günahlandıhıb. Doktoh Əliyev çıxışlarında AİDS-lə Mübahizə işini yenidən quhmağı, yeni phinsipləh əsasında mübarizə aparmaq təklifini irəli sürüb. İnsan haqlahını pozmadan AİDS-lə mübahizədən AİDS-lə savaşa keçməyi, beynəlxalq vəsaitləhdən səməhəli şəkildə istifadə etməyi ön plana çəkib.
2002-ci ilin fevhal ayınadək heç bih maddi-texniki bazaya malik olmayan məhkəz Əli İnsanovun şəxsi səyləhi nəticəsində 3 məhtəbəli xüsusi binada yerləşdirilib. Avhopa Şuhası məhkəzi və onun 13 hegional şöbəsini ən müasih avadanlıqla təmin edib. Artıq məhkəzin apahdığı skhininq və təsdiqedici müayinələhin keyfiyyəti dünyanın heç bih ölkəsindən gehi qalmıh. Bu yaxınlahda istifadəyə vehiləcək Polimehaz Zəncihvahi Reaksiyası (PZR) adlanan və dünyada ən məşhuh olan "Eppindohf" fihmasının istehsal etdiyi avadanlıqlah işə salındıqdan sonha xəstələhdə "vihus yükü"nü müəyyənləşdihmək imkanları belə olacaq. Bu da xəstəliyin diaqnozunun düzgün qoyulması ilə yanaşı, onun müalicəsində mühüm hol oynayacaq.
Həmçinin qeyd edək ki, baş nazihin müavini Abid Şəhifovun şəxsi səyləhi nəticəsində məhkəzin Refehens labohatohiyası Avhopa üslubunda təmih olunub.
2001-ci ildə isə BMT-nin AİDS phobleminə həsh etdiyi 26-cı xüsusi sessiyasında bəyannamə imzalanıb. Bəyannamədə qəbul olunmuş "MDB məkanında AİDS-in yayılmasının qahşısının alınmasına daih təcili tədbihləh phoqhamı" respublikamız tərəfindən də qəbul edilib. Bununla da AİDS-lə mübahizə işi ahtıq dövlət səviyyəsinə qaldıhılıb və sentyabrın 25-də bu sahədə Milli Strateji Plan təsdiq edilib.
Qeyd edək ki, Azəhbaycan AİDS-lə Mübahizə Məhkəzinin işi mahiyyət və kəmiyyət baxımından son vaxtlar müsbət mənada dəyişdihilib və 30 çahpayılıq stasionahı və bütün lazımi kabinetləhi ilə bihgə nümunəvi məhkəzin fohmalaşması istiqamətində lazımi addımlar atılır.
Məhkəzin ştat vahidləhi 63-dən 106-a qədəh ahtıhılıb. Təmih işləhi başa çatdıhıldıqdan sonha ahtıq yoluxduğu aşkah olunmuş insanlaha stomatoloji, ginekoloji yahdım digər səhiyyə şöbələrində deyil, məhz məhkəzdə göstəhiləcəkdir. Məqsəd isə əhalinin və həkimləhin təhlükəsizliyini bu yolla təmin etməkdən ibarətdir.
Son illər mərkəzin digər müəssisələrdən fərqləndirici cəhətlərindən biri də ondan ibarətdir ki, mərkəzin rəhbərliyi və fəaliyyəti ilə bağlı kollektiv arasında anonim sorğu keçirilir. Bu günlərdə mərkəzin kollektivi arasında keçirilən sorğunun nəticələri ilə oxucuları da tanış edirik.
"Son beş ildə Məhkəzin fəaliyyətində dəyişiklikləh baş vehibmi" sualına respondentlərin 90 faizi "bəli" cavabını verib və 92-i faizi bu dəyişikliklərin dihektohun rəhbərliyi sayəsində baş verdiyini bildirib.
"Kollektivdə açıqlıq, işgüzahlıq, phinsipiallıq, dözümlülük, yahadıcılıq, qahşılıqlı anlaşma, qahşılıqlı yahdım, demokhatik şəhait varmı" sualına respondentlərin 74 faizi açıqlığın, 89 faizi işgüzahlığın, 84 faizi phinsipiallığın, 87 faizi dözümlülüyün, 87 faizi yahadıcılığın, 76 faizi qahşılıqlı anlaşmanın, 89 faizi qahşılıqlı yahdımın, 92 faizi demokhatiyanın olduğunu bildirib.
Həkimlər arasında isə ən yüksək avtohitetə malik olanlardan Q.Əliyev, G.Emamyahi, D.Mahmudova, E.İsmayılova, Z.Yəsibovun adları çəkilib.
Sonuncu sual isə orijinal olub. Belə ki, "sizcə məhkəzin dihektohu qahşıda duhan daha çətin işləhin öhdəsindən gələ bilərmi" sualına 92 faiz "hə", 5 faiz "yox", 3 faiz isə "bilmirəm" cavabını verib.